Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym są materiały poprodukcyjne z drewna dębowego i jakie mają znaczenie ekologiczne oraz ekonomiczne.
- Jakie rodzaje odpadów powstają podczas obróbki dębu — kora, trociny i zrębki — oraz czym się różnią.
- Jakie właściwości ma kora dębowa i dlaczego wyróżnia się spośród innych gatunków drzew.
- W jaki sposób kora dębowa może być wykorzystana jako biomasa opałowa, ściółka ogrodowa oraz surowiec w garbarstwie i ziołolecznictwie.
- Jak trociny dębowe służą do produkcji pelletu i brykietu, wytwarzania płyt drewnopochodnych, a także jako materiał ogrodniczy i ściółka dla zwierząt.
- Jakie nietypowe zastosowania mają trociny – od wędzenia żywności, przez rozpałkę do ognia, po materiał dekoracyjny.
- Do czego wykorzystuje się zrębki dębowe – w przemyśle papierniczym i płytowym, jako paliwo z biomasy, ściółkę dekoracyjną oraz w kulinariów i produkcji alkoholu.
- Jak zrębki i trociny dębowe wpływają na glebę i jakie rośliny najlepiej reagują na ich zastosowanie.
- Dlaczego Tartak Kleniewski to zaufane źródło kory, trocin i zrębków dębowych oraz jakie korzyści oferuje klientom.
Materiałami poprodukcyjnymi nazywamy odpady lub uboczne produkty powstające podczas obróbki drewna. W przypadku drewna dębowego do takich surowców zaliczają się przede wszystkim kora dębowa, trociny dębowe oraz zrębki (zwane też wiórami lub ścinkami). Choć dawniej traktowano je często jako bezużyteczne odpady tartaczne, dziś znajdują liczne praktyczne zastosowania. Wykorzystanie tych materiałów niesie korzyści ekologiczne (pełne zagospodarowanie surowca drzewnego, mniejsza ilość odpadów) oraz ekonomiczne. Zamiast zalegać na składowiskach, kora, trociny i zrębki z dębu mogą służyć jako cenne surowce w ogrodnictwie, przemyśle i gospodarstwie domowym.
Dąb od wieków ceniony jest jako trwałe i szlachetne drewno konstrukcyjne i meblowe. W procesie przetarcia i przygotowania kłód dębowych powstaje jednak sporo pozostałości. Kora zdejmowana jest z pni podczas korowania, a cięcie tarcicy i desek generuje drobne wióry i pył drzewny, czyli trociny. Większe fragmenty odpadów drewna rozdrabniane są w rębaku na zrębki. Poniżej przedstawiamy, jak można wykorzystać te materiały poprodukcyjne z dębu i jakie mają one właściwości.
Kora dębowa
Kora dębowa to zewnętrzna warstwa pnia zdejmowana w tartaku w trakcie korowania kłód. Ma postać nieregularnych płatów i kawałków o różnej grubości. Kora dębu jest zazwyczaj twardsza, cięższa i ciemniejsza od popularnej kory sosnowej. Zawiera także dużą ilość garbników (tanin), które nadają jej specyficzny, cierpki zapach oraz właściwości przeciwgrzybicze i antybakteryjne. Dzięki temu kora dębowa jest materiałem odpornym na rozkład i może być długo magazynowana lub użytkowana na zewnątrz, nie butwiejąc szybko.
Biomasa opałowa z kory dębowej
Jednym z głównych zastosowań kory dębowej jest wykorzystanie jej jako biomasy opałowej. Sucha kora drzewna ma dość wysoką wartość opałową i dobrze się pali po wysuszeniu. Może być spalana w specjalnych kotłach na biomasę, piecach przemysłowych, a nawet w domowych kominkach czy piecach na paliwo stałe (po wcześniejszym rozdrobnieniu). Duże zakłady drzewne często przekazują korę do elektrowni lub ciepłowni biomasowych, gdzie stanowi ona ekologiczne paliwo do produkcji energii. Spalanie odpadów drzewnych, takich jak kora, pozwala ograniczyć zużycie węgla i innych nieodnawialnych paliw kopalnych.
Warto pamiętać, że świeża kora zawiera pewną ilość wilgoci i substancji organicznych, które mogą powodować dymienie przy spalaniu. Dlatego przed wykorzystaniem kory dębowej jako opału należy ją odpowiednio wysuszyć (najlepiej przez kilka miesięcy pod zadaszeniem, w przewiewnym miejscu). Sucha kora dębowa spala się wydajniej i czyściej. Ze względu na dużą zawartość tanin popiół z kory liściastej może mieć odczyn zasadowy – warto go zebrać i wykorzystać jako nawóz potasowy w ogrodzie.
Ściółkowanie korą dębową w ogrodzie
Kora drzew od lat z powodzeniem stosowana jest jako naturalna ściółka ogrodowa. Najczęściej spotykamy w sklepach korę sosnową, jednak korę dębową również można użyć do tego celu. Ze względu na swoje właściwości kora dębowa świetnie nadaje się do ściółkowania miejsc zacienionych i wilgotnych w ogrodzie. Zawarte w niej garbniki ograniczają rozwój grzybów chorobotwórczych i pleśni w glebie, działając jak naturalny środek antyseptyczny. Warstwa kory rozsypana pod krzewami czy wokół drzew pomaga też zatrzymać wilgoć w podłożu, chroni glebę przed nadmiernym nagrzaniem latem i przed przemarzaniem zimą, a także hamuje wzrost chwastów.
Należy jednak pamiętać, że kora dębowa ma odczyn bardziej obojętny lub lekko zasadowy (w przeciwieństwie do lekko kwaśnej kory sosnowej). Oznacza to, że będzie odpowiednia do ściółkowania roślin lubiących wyższe pH gleby (np. lawenda, bukszpan, wiele bylin i drzew liściastych). Nieco mniej nadaje się natomiast dla krzewów kwasolubnych (azalie, różaneczniki, borówki), którym bardziej służy kwaśna ściółka z iglaków. Świeżej kory liściastej (w tym dębowej) lepiej też nie wysypywać grubą warstwą tuż pod delikatne rośliny, gdyż w trakcie rozkładu może ona przejściowo wiązać azot z gleby. Rozwiązaniem jest przekompostowanie kory przed użyciem lub uzupełnienie nawozu azotowego na rabacie.
Inne zastosowania kory dębowej
Kora dębowa od stuleci ceniona była nie tylko w ogrodzie. Jej wysoka zawartość tanin znalazła zastosowanie w garbarstwie – zmielona kora dębowa służyła do garbowania skór, nadając im trwałość i charakterystyczny brązowy odcień. Obecnie garbowanie roślinnymi taninami to raczej rzadkość, ale nadal używa się ekstraktów z kory dębowej w rzemiośle i konserwacji zabytków.
W przeszłości kora dębowa bywała też wykorzystywana w ziołolecznictwie (odwary z kory jako środek ściągający i odkażający przy stanach zapalnych skóry). Warto jednak zaznaczyć, że współcześnie częściej korzysta się z gotowych preparatów aptecznych. Niemniej, wymienione przykłady pokazują, że nawet pozornie nieprzydatna kora z dębu może mieć wiele ciekawych zastosowań.
Trociny dębowe
Trociny to drobne wióry, ścinki i pył drzewny powstający przy cięciu drewna. Trociny dębowe mają jasnobrązowy kolor i charakterystyczny „drzewny” zapach. W tartaku powstają podczas przecierania kłód na deski i inne elementy. Ponieważ drewno dębowe jest twarde, trociny z dębu bywają nieco grubsze i cięższe niż trociny z miękkich gatunków (np. sosny), ale wciąż doskonale sprawdzają się we wszelkich typowych zastosowaniach dla tego surowca. Odpowiednio przechowywane (pod zadaszeniem, zabezpieczone przed opadami) trociny mogą długo czekać na wykorzystanie.
Trociny jako materiał opałowy – pellet i brykiet
Jednym z najbardziej powszechnych sposobów zagospodarowania trocin jest przerób na paliwo opałowe w postaci pelletu lub brykietu. Zarówno pellet drzewny (niewielkie granulki o średnicy ok. 6–8 mm), jak i brykiety (większe sprasowane kostki lub wałki) produkowane są właśnie z suchych trocin, które pod wysokim ciśnieniem formuje się w zwarte paliwo. Trociny dębowe, dzięki wysokiej gęstości drewna, stanowią wartościowy surowiec do produkcji takich paliw – powstały pellet lub brykiet cechuje się wysoką kalorycznością (dużym ciepłem spalania) oraz długim i stabilnym spalaniem. Jest to zatem atrakcyjne, odnawialne paliwo do kotłów, pieców i kominków.
Produkcja pelletu i brykietu odbywa się najczęściej w wyspecjalizowanych zakładach. Aby ułatwić transport i wykorzystanie trocin, wielu właścicieli tartaków sprzedaje je firmom pelletyzującym. Dzięki temu, odpady z tartaku zamieniają się w ekologiczne źródło energii, które może ogrzać domy. Co ważne, do wytwarzania pelletu lub brykietu wykorzystuje się czyste trociny bez domieszek (np. bez kawałków płyt wiórowych zawierających kleje czy lakierów), dlatego paliwo to jest przyjazne środowisku i nie emituje toksycznych substancji podczas spalania.
Trociny jako surowiec do płyt drewnopochodnych
Drugim istotnym obszarem zastosowań trocin jest przemysł materiałów drewnopochodnych. Płyty wiórowe, płyty pilśniowe (MDF, HDF) czy sklejka – wszystkie te materiały powstają z rozdrobnionego drewna, często właśnie w formie trocin lub włókien drzewnych. Trociny dębowe mogą być wykorzystywane jako surowiec do produkcji płyt meblowych i budowlanych, w mieszance z trocinami z innych gatunków. Dzięki temu nawet najmniejsze ścinki drewna wracają do obiegu jako pełnowartościowy produkt (np. blaty, panele podłogowe, elementy mebli z płyty MDF).
Warto dodać, że trociny liściaste (takie jak dębowe czy bukowe) mają często odczyn bardziej obojętny niż trociny iglaste, zawierają mniej żywicy, za to sporo ligniny (naturalnego spoiwa, które scala włókna drzewne). Te cechy mogą wpływać na właściwości powstających z nich płyt (np. twardość, odporność na wilgoć), dlatego producenci płyt dobierają mieszanki surowca w zależności od pożądanych parametrów produktu końcowego.
Trociny w ogrodzie – ściółkowanie i kompostowanie
Ogrodnicy chętnie wykorzystują trociny jako naturalny materiał do ściółkowania grządek oraz ulepszania gleby. Ściółka z trocin rozłożona wokół roślin działa podobnie jak kora – ogranicza parowanie wody z gleby, pomaga utrzymać stałą wilgotność podłoża i temperaturę, a przy tym utrudnia rozwój chwastów. Drobne trociny szybko tworzą warstwę izolującą glebę przed słońcem i wiatrem. Trzeba jednak pamiętać, że świeże trociny podczas rozkładu pobierają z podłoża azot, co może powodować przejściowe niedobory tego pierwiastka dla roślin. Dlatego zaleca się albo kompostowanie trocin przed ich ogrodowym zastosowaniem, albo równoczesne dodanie nawozu azotowego (np. podlewanie roztworem saletry amonowej) tam, gdzie rozsypaliśmy grubszą warstwę trocin.
Kompostowanie trocin jest zresztą doskonałym sposobem na uzyskanie wartościowego nawozu organicznego. Trociny jako materiał bogaty w węgiel (tzw. „brązowy” składnik kompostu) należy mieszać z materiałami bogatymi w azot (trawa, zielone odpadki kuchenne, obornik). W ten sposób w ciągu kilkunastu miesięcy uzyskamy kompost o wysokiej zawartości próchnicy, poprawiający strukturę i żyzność gleby. Trociny dębowe, dzięki zawartości garbników, mogą dodatkowo działać przeciwgrzybiczo w pryzmie kompostowej, co sprzyja zdrowemu rozkładowi materii organicznej. Gotowy kompost z dodatkiem trocin jest idealny do ściółkowania warzywnika czy nawożenia drzew i krzewów ozdobnych.
Trociny w domu i gospodarstwie – inne pomysły
Poza ogrodem i dużym przemysłem, trociny znalazły także szereg drobnych zastosowań w gospodarstwach domowych oraz warsztatach. Oto kilka sposobów, jak można wykorzystać trociny na co dzień:
- Wędzenie żywności – Suchych trocin (lub drobnych zrębków) z drzew liściastych, zwłaszcza dębowych, używa się w domowych wędzarniach do nadawania wyrobom mięsnym i serom wyjątkowego aromatu. Dąb należy do najczęściej stosowanych gatunków drewna do wędzenia, obok olchy i buka. Dym z trocin dębowych nadaje wędlinom charakterystyczny, głęboki smak.
- Ściółka dla zwierząt – Czyste, odpylone trociny mogą posłużyć jako ściółka dla małych zwierząt hodowlanych lub domowych (np. w terrariach gryzoni czy królików). Trociny dobrze pochłaniają wilgoć i zapachy, zapewniając suchą wyściółkę. Należy jednak upewnić się, że materiał jest wolny od chemikaliów i pleśni. W przypadku niektórych zwierząt (np. koni) zaleca się raczej trociny z drzew iglastych, natomiast dla mniejszych zwierząt trociny dębowe po przesianiu z pyłu sprawdzą się jako naturalna ściółka.
- Absorbent płynów i zapachów – W warsztacie stolarskim czy garażu trociny przydają się do posypywania rozlanych substancji oleistych lub farb. Drewno świetnie chłonie płyny, dzięki czemu sprzątanie wycieków jest łatwiejsze. Ponadto suche trociny neutralizują przykre zapachy – dawniej stosowano je choćby na rynkach do zasypywania zanieczyszczeń, aby pochłonąć wilgoć i woń.
- Rozpałka do ognia – Drobne trociny są łatwopalne, co można wykorzystać przy rozpalaniu kominka, ogniska czy kotła. Można z nich zrobić domowe podpałki – np. nasypać trocin do papierowych tulejek po rolkach i zalać roztopioną parafiną lub woskiem. Po zastygnięciu powstaną eko-podpałki, które łatwo się zapalają i długo spalają, ułatwiając rozniecenie większego ognia.
- Materiały dekoracyjne i wypełniające – W majsterkowaniu trociny bywają używane do wyrobu masy szpachlowej do drewna (wymieszane z klejem stolarskim służą do uzupełniania ubytków w drewnie o podobnym kolorze). Można je też barwić i wykorzystać jako wypełnienie przezroczystych ozdobnych pojemników, mieszać z farbą dla uzyskania fakturowanej powierzchni na ścianie lub nawet jako nietypowy materiał do prac plastycznych.
Zrębki dębowe
Zrębki drzewne to nieduże kawałki rozdrobnionego drewna, powstające najczęściej poprzez mechaniczne rąbanie lub cięcie odpadów drewna w rębaku. Zrębki dębowe mają formę nieregularnych cząstek o długości kilku centymetrów (przeciętnie 3–5 cm). Ich wielkość i kształt mogą się różnić w zależności od użytego sprzętu oraz rodzaju przerabianego materiału (ścinki desek, gałęzie, odpad korowy z drewnem itp.). Zrębki są większe od trocin i dzięki większym rozmiarom zachowują nieco cech litego drewna (twardość, włóknistą strukturę). To sprawia, że mają nieco inne zastosowania niż drobne trociny.
Zrębki jako surowiec do produkcji papieru i płyt
Najważniejszym przemysłowym zastosowaniem zrębków jest przerób na półprodukty do wytwarzania papieru oraz płyt drewnopochodnych. W papierniach preferowane są właśnie odpowiedniej wielkości zrębki drzewne – stanowią one surowiec do produkcji masy celulozowej, z której powstaje papier. Dębina, choć rzadziej wykorzystywana niż drewno iglaste, również bywa przerabiana na pulpę papierniczą (często w mieszankach). Zrębki papiernicze z dębu dostarczane są do celulozowni, gdzie poddaje się je procesowi chemicznego rozkładu ligniny i ekstrakcji włókien celulozowych potrzebnych do wyrobu papieru.
W tartakach zrębki liściaste częściej trafiają jednak do producentów płyt wiórowych i OSB. Rozdrobnione fragmenty drewna dębowego, zmieszane z żywicznym drewnem iglastym, stanowią bazę do produkcji wytrzymałych płyt budowlanych. Dodatkowa zawartość twardego dębu poprawia parametry mechaniczne takich płyt. Dzięki wykorzystaniu zrębków w przemyśle płyt i papieru, znaczna część odpadów drzewnych z tartaków zyskuje drugie życie i ogranicza konieczność wycinki kolejnych drzew.
Zrębki jako paliwo z biomasy
Innym sposobem spożytkowania zrębków jest wykorzystanie ich jako paliwa. Zrębki opałowe znajdują zastosowanie w dużych, automatycznych kotłowniach na biomasę, np. w instytucjach, suszarniach lub gospodarstwach rolnych dysponujących odpowiednim piecem. Suche zrębki drzewne można także spalać w kominkach i piecach, choć ze względu na większą objętość i nieregularny kształt paliwo to jest mniej wygodne dla małych palenisk domowych (w porównaniu do poręcznego pelletu lub brykietu).
Zaletą zrębków jako opału jest ich niski koszt i lokalna dostępność – często można je pozyskać bezpłatnie lub tanio z pobliskiego tartaku. Spalanie zrębków dębowych dostarcza dużej ilości ciepła, porównywalnie do spalania drewna kominkowego. Ważne, aby zrębki przeznaczone na opał były odpowiednio wysuszone (wilgotność poniżej ~20%), inaczej ich spalanie będzie mniej efektywne. Wiele przedsiębiorstw drzewnych oferuje sprzedaż nadwyżek zrębków właśnie z przeznaczeniem na cele grzewcze.
Zrębki w ogrodzie – ściółka i dekoracja
W ogrodnictwie zrębki drzewne mają zastosowanie podobne do kory i trocin jako materiał do ściółkowania i aranżacji terenu. Zrębki dębowe można wykorzystać do wysypywania ścieżek ogrodowych, placów zabaw czy przestrzeni między grządkami. Tworzą one naturalną, estetyczną nawierzchnię, która dobrze przepuszcza wodę, a jednocześnie hamuje wzrost chwastów. Jasnobrązowy kolor dębowych zrębków ładnie komponuje się z zielenią roślin, a grubsza frakcja sprawia, że taka ściółka nie przemieszcza się łatwo przy wietrznej pogodzie (zrębki są cięższe niż sucha kora czy liście).
Podobnie jak w przypadku kory, układając świeże zrębki na rabatach trzeba pamiętać o ich wpływie na glebę. Zrębki liściaste mają odczyn bardziej zasadowy, dlatego pasują do roślin tolerujących lub lubiących wyższe pH podłoża. Przy roślinach kwaśnolubnych lepiej użyć zrębków z drzew iglastych albo uzupełnić rabatę zakwaszającym nawozem. Dla bezpieczeństwa można też przekompostować zrębki przed ich rozsypaniem wokół wrażliwszych roślin.
Poza funkcją ściółki, grubsze zrębki drzewne bywają wykorzystywane jako element dekoracyjny w ogrodzie. Można spotkać w sprzedaży zrębki barwione na różne kolory (czerwone, czarne, itp.), które służą do wysypywania ozdobnych pasów wokół rabat czy na reprezentacyjnych fragmentach trawnika. Zrębki dobrze sprawdzają się także na placach zabaw pod huśtawkami i zjeżdżalniami – tworzą miękkie podłoże amortyzujące upadki, a przy tym nie tworzą błota po deszczu.
Inne nietypowe zastosowania zrębków
Nie każdy wie, że zrębki dębowe znajdują również zastosowanie w sztuce kulinarnej i domowych wyrobach alkoholi. Podobnie jak trociny, także większe wióry dębowe używane są do wędzenia potraw – szczególnie w grillach i wędzarniach ogrodowych. Zrębki (często sprzedawane jako „wiórka do wędzenia”) przed użyciem namacza się w wodzie, po czym wrzuca na żar. Powolne tlenie się drewna dębowego wydziela aromatyczny dym nadający grillowanym i wędzonym potrawom unikalny smak.
Co ciekawe, winiarze i piwowarzy domowi stosują zrębki dębowe do leżakowania trunków. Dodanie wyparzonych czystych wiórków dębowych do dojrzewającego wina, piwa typu porter czy destylatu pozwala nadać im posmak starzenia w dębowej beczce. Jest to popularna metoda w małych winnicach i browarach rzemieślniczych, gdzie nie opłaca się używać prawdziwych beczek. Zrębki przekazują alkoholowi swoje aromaty – waniliowe, dymne, taninowe – wzbogacając bukiet trunku.
Jak widać, pomysłów na wykorzystanie zrębków jest wiele. Od praktycznych rozwiązań w ogrodzie, przez opał i przemysł drzewny, aż po tak nieoczywiste zastosowania jak kulinaria i produkcja alkoholu. Dzięki temu ten uboczny produkt z przeróbki drewna dębowego zyskuje dużą wartość użytkową.
Oferta Tartaku Kleniewski – kora, trociny i zrębki dębowe
Jeśli szukasz sprawdzonego dostawcy materiałów poprodukcyjnych z dębu, Tartak Kleniewski oferuje wysokiej jakości korę dębową, trociny oraz zrębki w ilościach hurtowych. Firma Kleniewski specjalizuje się w przerobie drewna dębowego, co gwarantuje, że odpady drzewne pochodzą z czystej dębiny, bez domieszek innych gatunków czy zanieczyszczeń. Surowce te są starannie przechowywane pod zadaszeniem, dzięki czemu zachowują swoje właściwości i pozostają suche.
Tartak Kleniewski zapewnia także organizację transportu materiałów sypkich do klienta, co ułatwia odbiór większych zamówień. Z oferty firmy korzystają zarówno odbiorcy krajowi, jak i zagraniczni – przedsiębiorstwa produkcyjne (np. w branży płyt drewnopochodnych), wytwórcy pelletu i brykietu, a także gospodarstwa rolne i ogrodnicze. Dzięki bogatemu doświadczeniu oraz indywidualnemu podejściu firma doradza klientom optymalne rozwiązania i dobór surowca do ich potrzeby. Kora, trociny i zrębki dębowe z tartaku Kleniewski to sposób na pełne wykorzystanie potencjału drzewa dębowego – od solidnego drewna aż po ostatni wiór.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy kora dębowa nadaje się do wszystkich rodzajów roślin w ogrodzie?
Nie, kora dębowa najlepiej sprawdza się przy roślinach preferujących gleby o obojętnym lub lekko zasadowym pH, takich jak lawenda, bukszpan czy byliny ozdobne. Ze względu na zawartość garbników i neutralny odczyn, nie jest polecana dla roślin kwasolubnych, jak azalie, różaneczniki czy borówki. Aby uniknąć przejściowego niedoboru azotu w glebie, świeżą korę warto wcześniej przekompostować.
Jak przygotować korę lub trociny dębowe do wykorzystania jako opał?
Aby uzyskać maksymalną wydajność cieplną, korę i trociny dębowe należy odpowiednio wysuszyć. Optymalna wilgotność materiału opałowego nie powinna przekraczać 20 procent. Suszenie odbywa się najlepiej pod zadaszeniem w przewiewnym miejscu przez kilka miesięcy. Suchy materiał spala się czyściej i efektywniej, a popiół z dębu może posłużyć jako naturalny nawóz potasowy w ogrodzie.
Czy zrębki dębowe mogą być używane w kominkach domowych?
Tak, zrębki dębowe mogą być spalane w kominkach, jednak wymagają odpowiedniego przygotowania. Ze względu na nieregularny kształt i większą objętość, nie są tak wygodne w użytkowaniu jak pellet czy brykiet. Aby spalanie było wydajne, zrębki muszą być dobrze wysuszone. W większych instalacjach grzewczych, takich jak kotłownie biomasowe, zrębki stanowią bardzo ekonomiczne i ekologiczne paliwo.
Jak odróżnić dobrej jakości trociny do wędzenia od tych nieodpowiednich?
Trociny przeznaczone do wędzenia powinny być czyste, suche i wolne od chemikaliów. Najlepsze są te pochodzące z czystej dębiny, bez domieszek klejów, lakierów czy farb. Wysokiej jakości trociny mają naturalny zapach drewna i równomierną frakcję. Dąb jest jednym z najczęściej wybieranych gatunków do wędzenia, ponieważ nadaje potrawom głęboki, dymny aromat z lekką nutą tanin.
Dlaczego warto wybierać materiały poprodukcyjne z dębu od sprawdzonego dostawcy?
Zakup surowców od wyspecjalizowanego tartaku, takiego jak Tartak Kleniewski, gwarantuje czystość i jednorodność materiału. Odpady drzewne pochodzą wyłącznie z dębiny, są przechowywane w suchych warunkach i wolne od zanieczyszczeń. Dzięki temu zarówno kora, trociny, jak i zrębki zachowują swoje właściwości użytkowe, co przekłada się na wyższą jakość opału, lepsze efekty w ogrodnictwie oraz bezpieczeństwo stosowania
PL
EN
DE
DK